TURIZM – DO’STLIK VA HAMKORLIK GAROVI

Adiblarimiz xalqaro huquq normalari va qonunchilikka asoslangan har bir jamiyat kelajagi buyukdur deb bejiz aytishmagan. Vatanimizning tinchliksevar tashqi siyosati dunyo davlatlarining 120 tasi bilan diplomatik, ilmiy-texnikaviy va madaniy aloqalar o’rnatishiga asos bo’ldi. Mehmondo’st va bag’rikeng xalqimiz tarixi, qadriyatlari haqida qiziqarli ma’lumotlarni eshitgan butun dunyo xalqlari hozirda yurtimiz mehmoni bo’lib bunga o’zlari amin bo’lmoqdalar. Bu turizm sohasda yangicha mazmun kasb etib, do’stlik va hamkorlik garovi bo’lib xizmat qilmoqda.

Turizm sohasini alohida mavzu sifatida XX asrda qator olimlarimizning[1] ilmiy tadqiqot mavzulari sifatida o’rganishgan. Adabiyotlarda turizmning iqtisodiy, statistik, xavfsizlik, geografik xususiyatlari ochib berilgan. Biz esa bu maqolada O’zbekistonda turizm sohasining do’stlik va hamkorlik aloqalar uchun xizmat etishini ko‘rsatmoqchimiz.

Hozirgi pandemiya paytida dunyoning Gretsiya, Misr, Turkiya, Rossiya, Fransiya, Ispaniya, Italiya kabi qator davlatlarida turizm iqtisodiy imkoniyat manbai bo’lib xizmat etgani ma’lum bo‘ldi. Bu davlatlardan farqli ularoq, O’zbekistonda turizmni nafaqat  iqtisodiy imkoniyat balkim, do’stlik va hamkorlik tayanchi  sifatida qadrlashishi barchani hayratga solmoqda. Turizm mamlakatimiz uchun endi taraqqiy etayotgan yo’nalish bo’lsa-da, soha rivoji uchun barcha zamonaviy imkoniyatlar bosqichma-bosqich yaratilmoqda. Manbalarda qayd etilishicha, O’zbekistonda arxeologik-tarixiy, qadimiy arxitektura obyektlari soni 7000 dan ortiq bo’lib, Samarqand, Buxoro, Xiva va Shahrisabz shaharlari YUNESKO ning Butunjahon merosi ro‘yxatiga kiritilganligi barchani quvontiradi. Madaniy qadriyatlarimizning ildizlarini o’zida mujassam etgan ushbu shaharlar endilikda ochiq osmon ostidagi muzeylar sifatida tilga olinmoqda.

O’zbekistonga o‘tmish tarixdan sayyohlik, elchilik, savdo-sotiq kabi holatlarda kuzatilgan mehmondorchilik qadriyatlari endi yangi mazmun olmoqda. Mamlakatimiz hududidan o’tgan Buyuk Ipak Yo’li turli madaniyat va sivilizatsiyalarni birlashtirib, do’stlik va hamjihatlikni shakllanishiga tayanch vazifani o’tagani manbalarda o’z aksini topgan. Buyuk Ipak Yo’li bo‘ylab xalqaro savdo aloqalar davlatlarning iqtisodiy va ijtimoiy ravnaqiga ta’sir etish bilan birga xalqlarning madaniyati va qadriyatlariga o’zaro hurmat odobini ham shakllanishiga xizmat etgan. XVI asrgacha asosiy savdo yo’li sifatida mavjud bo’lgan Buyuk Ipak Yo’lidan (1-rasm) ko‘plab sayohatchilar[2], elchilar  xalqlar madaniyati, geografiyasini o’rganish va do’stona munosabatlarni o’rnatish maqsadida foydalanishgan. Ammo savdo aloqalarining suv yo’li orqali rivojana boshlashi hamda Turkistonda siyosiy hokimiyat uchun o’zaro urushlar soha taraqqiyotiga salbiy ta’sir  qildi.

Xonliklar davrida ham qo’shni xalqlar va davlatlar bilan o’zaro do’stona munosabatlar mavjud imkoniyatlardan kelib chiqib olib borilgan. Misol, Rossiya, Hindiston, Xitoy, Eron, Afg’oniston va Angliya bilan savdo va diplomatik aloqalar amalga oshirilganligi tarixiy manbalarda qayd etilgan. Bu davlatlardan kelgan mehmonlar, savdo xodimlari xalqimiz qadriyatlari bilan tanishish imkoniga ega bo’lganlar.

1-rasm

Arxiv hujjatlarini o’rganish natijasida Sobiq ittifoq davrida mamlakatimiz tarixi, qadriyatlariga qiziqish so‘nmaganini aniqlash mumkin. XX asr 50-60 yillarda  tashrif buyurgan sayyohlar[3] asosiy tarkibini ilmiy tadqiqotchilar, jurnalistlar, parlament deputatlari va elchilar tashkil etgan. Misol, Samarqand shahrida mehmonxona vazifasini o‘tagan 1955 yil 22 dekabrda tashkil etilgan  “Inturist” Butunittifoq Aksioner jamiyati asosan chet el davlatlaridan tashrif buyurgan sayyohlar uchun xizmat qilgan. Maskur mehmonxonada birgina 1963 yil Samarqand hududini ziyorat qilish maqsadida kelgan sayyohlar tashrifi[4] misolida ko‘rsak.

 

Davlatlar	Oylar												Jami
	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
AQSH	6	11	2	41	19	22	109	110	39	12	31	2	404
Shvetsariya							1	11					12
Fransiya		2		9		14	5	88	4				122
GFR			1					22	3	3			29
Angliya	2		6	30	9	5	7	18	12	6	1		96
Izrail								1	12				13
Shvetsiya			2	1	1			21	26	2			53
Italiya					2			18	2				22
Ruminiya								22		24			46
Finlandiya								15					15
Birma								1					1
Kanada				2		4	1	1		6	1		15
Yangi Zelandiya								2					2
YuAR							1						1
Avstraliya							3	4		1			8
Belgiya							7		1	2			10
Daniya							2						2
Yaponiya			1			2				1	1		5
Vengriya						22							22
Eron						1							1
GDR					71	23			69	135	90		388
Gollandiya									28	25			53
Chexoslavakiya				18	40					59			117
Avstriya										15			15
Iroq										1			1
Pokiston												1	1
Polsha					40								40
Xitoy					13								13
Meksika					1								1
Seylon					5								5
Daniya				1									1

 

Birgina 1963 yilda jami 1484 kishidan iborat xorij mehmonlari Samarqand viloyati me’moriy obidalari va qadriyatlari bilan tanishib ketganlar. Bir yil davomida bu juda oz sonli mehmon hisoblansada, tarkibda asosan siyosiy hukumat doira vakillari va ilmiy soha xodimlari bo’lganligi naqadar yurtimizga hurmat balandligini anglash mumkin. 

Keyingi yillarda ham jamiyat siyosiy holatidan kelib chiqib O’zbekistonga ko’plab mehmonlar tashrif buyurganlar. Tashrif buyurganlar asosan ilmiy izlanish olib borish, statistik ma’lumot yig’ish, kelishuv va aloqalar o’rnatish kabi maqsadlar yuzasidan kelganlar. Dam olib xordiq chiqarish uchun imkoniyatlarning chegaralanganligi turistlar oqimiga salbiy ta’sir etgan.

Yurtimizning istiqloli natijasida turizm sohsining rivojiga alohida ahamiyat qaratila boshlandi. Hukumatimiz soha rivojiga maxsus qonun va qarorlari tasdiqlanib, xalqaro tajribalar asosida imkoniyatlarni yarata boshlashdi. Yangi mehmonxona va dam olish oromgohlarini bunyod etishga davlat mablag’larini ham jalb eta boshlandi. Misol, 2019 yil 13 avgustda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Turizm sohasini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”[5] gi qabul qilgan farmoni ham mamlakatimizga sayyohlar oqimini tubdan oshirish bilan birga hamkorlik va do’stona munosabatlarni rivojlantirishga qaratilgan.

Xulosa qilib shuni alohida ta’kidlamoqchimizki, ajdodlarimiz qoldirgan boy meros va hozirda yaratilayotgan keng imkoniyatlar o’zaro zanjir bo’lib, chet el sayyohlarining e’tiborini O’rta Osiyoga qaratadi. Shu bilan birga qabul qilingan qaror va farmonlar sayyohlik aloqalarini mustahkamlab xalqaro do’stlik va hamkorlik yo’lida mayoq bo‘lib xizmat qiladi.