ALLOMALAR

Hijriy 5-6 asrlardagi mashhur yozuvchilardan biri.  Mahmud ibn Umar ibn Ahmad ibn az-Zamaxshariy hijriy 538 yilda vafot etgan. Biz uni arab tilidagi eng ulugʻ mualliflardan deb hisoblaymiz. Ilmiy va diniy taʼlifotlari juda koʻp va juda mashhur. Zamaxshariyning shuhrati faqatgina tafsir ilmiga xos emas balki Zamaxshariy arab tili, balogʻat va fasohat, arab tili …

Mahmud Zamaxshariyning islom dunyosida qisqacha “Kashshof” nomi mashhur boʻlgan “Kashshof an-haqoiqi-t-tanzil va uyuni-l-aqovil fi vujuhi-t-taʼvil” “Qurʼonning berk haqiqatlarini va uni sharhlash orqali rivoyatlar koʻzlarini ochgich” nomli tafsiri olim ilmiy merosining gultoji hisoblanadi. Ushbu asar islom dunyosida oʻzining ilmiy ahamiyati bilan umumeʼtirof etilgan filologik tafsir sifatida baholangan. Manbalardagi maʼlumotlarga qaraganda alloma …

XIII-XIV asrlar Ozarbayjon xalqining tarixida bunyodkorlik davri boʻldi. Uning hududida hunarmandchilik va savdo, arxitektura inshootlari (masjid, madrasa, koʻpriklar, karvonsaroylar), shuningdek yangi ochilgan madrasalarda ilohiyot bilan bir qatorda dunyoviy fanlar oʻqitilib kutubxonalar qurib bitkazildi. Bu davrning eng muhim yutuqlari turli fanlar jumladan, matematika, astronomiya,  tibbiyot, mantiq, falsafa, huquqshunoslik va hokazolar sohasidagi …

Salaf ulamolari davrida taʼlim olish shogird ustoziga roʻbaroʻ boʻlib, oʻz ogʻzidan eshitish orqali amalga oshgan. Bunga kitoblarning ozligi hamda xato va toʻqima ilmdan ehtiyot boʻlish sabab boʻlgan. Bu bilan shogird foydali ilmga erishgan va rivoyatlar sanadini saqlab qolgan. Shu yoʻlda barchasi bir-biriga ergashib, omonatni keyingi avlodga asrab-avaylab yetkazgan. Ular ilm …

U Abu Muhammad Qosim ibn Husayn ibn Ahmad Al-Xorazmiy, Majdiddin Sodrulafozil deb laqab olgan. Qosim ibn Husayn hijriy 555-yil Xorazm mintaqasida tavallud topgan, uning yoshlik chogʻlari haqida biror maʼlumotni bilmaymiz, lekin, bilganimiz u kishi Fiqhni Abul Fath Nosir ibn Abdussayyid al-Matraziydan oʻrgangan, arab tilini ham shu kishidan olgan. Abdulhay Laknaviyning …

Sharqu Gʻarbni oʻzaro bogʻlagan, buyuk sivilizatsiyalar tutashgan yurtimiz hududida ilm-fan, madaniyat azaldan rivojlangan. Ayniqsa, oʻrta asrlarda ona zaminimizdan minglab olimu shoirlar, buyuk mutafakkirlar yetishib chiqqan. Ularning matematika, fizika, kimë, astronomiya, etnografiya, tibbiyot, tarix, adabiyot, axloq, falsafa kabi koʻplab sohalarga oid asarlari, Samarqand, Buxoro, Xiva, Toshkent, Shahrisabz, Termiz va boshqa shaharlardagi …

Buxoriyning vafotlaridan sal oldin “1080 kishidan hadis yozib oldim, hammalari hadis sohibidirlar” deganlarini eshitganman. Muhammad ibn Abu Hotim Varroq [1] Tarixning shodon kunlaridan maʼlumki, IX asrda Markaziy Osiyoda turli din ilmlari, tabobat va aljabr fanlarini chuqur oʻzlashtirib, ularning rivojiga ulkan hissa qoʻshgan allomalar yetishib chiqqan. Jumladan, buyuk faylasuf Abu Nasr al-Forobiy, …

Shayboniylar (1500-1599) davri ilm-maʼrifat va madaniyatda temuriylar (1370-1500) davomchilari boʻlib, ular davrida ham Buxoro va, aytish mumkinki, Movarounnahr diyori butun islom olamida oʻz shon-shuhratini yoʻqotmagan edi. Masalan, Buxoroda XVI asrda paydo boʻlgan va ilmiy faoliyat yurita boshlaganiga bugun 500 yil boʻlgan “Mir Arab” madrasasi ilk davridanoq butun islom olamida shuhrat …

Islomiy fanlarning tarkibiy qisimlaridan biri – fiqh – islom huquqining sohalaridan biri boʻlgan islom xalqaro huquqining alohida sohasi va fan  sifatida shakllanishiga va rivojlanishiga XI-XII asrlarda Movarounnahrda yashab ijod etgan   Shamsu-Aimma Abu Bakr Muhammad ibn Ahmad ibn Abu Sahl as-Saraxsiy (1004-1096),  Alovuddin Abu Bakr ibn Maʼsud Abu Bakr Kosoniy (1191 …

Mustaqillikning ilk kunlaridanoq milliy qadryatlarimiz bilan birga, yurtimizdan chiqqan allomalarning ulugʻ nomlari qayta tiklashga davlatimiz tomonidan katta eʼtibor berilmoqda. Yurtimiz allomalari jahon tamadduniga beqiyos hissa qoʻshganini butun dunyo tan olmoqda. Movarounnahr faqihlarning aksariyati Buxoro va Samarqand shaharlarida toʻplangan edi. Lekin, ularning safi turli viloyatlardan kelgan yangi kuchlar hisobiga toʻlib borgan. …