ALLOMALAR

Ali Shoh Buxoriy — Elxoniylar (XIII-XIV asrlarda Erondagi moʻgʻul hukmdorlari unvoni boʻlib, Sulton Mahmud Gʻozon (Qozon) Xulaku Eron va Iroqda asos solgan Xulagiylar (Elxoniylar) davlati[1]) hukmronligi davrida yashagan astronom. U 1226 yil Buxoroda ziyoli, tujjor oilada tugʻilgan. Toʻliq ismi— Ali Shoh Muhammad ibn Qosim Buxoriy. Oʻzi “Alouddin” yoki “Aʼloul Munajjimin” nomlari bilan …

Samarqand XIV-XV asrlarda nafaqat diniy-dunyoviy bilimlar rivojlangan markaz, balki oʻziga xos adabiy muhitga ega maskan boʻlgan. Temuriylar davrida Isomiy, Bisotiy, Kamol Xoʻjandiy, Xoja Ismat Buxoriy, Barandaq Xoʻjandiy kabi shoirlar Samarqandda yashagan va ijod qilgan. Ular nazm, nasr, hajv janrlari rivojiga katta taʼsir koʻrsatgan. Ushbu maqolada oʻsha ajdodlarimizdan biri – Xalil …

XI-XII asrlarda Qoraxoniylar davrida Farjak, Tamgʻachxon, Abu Hafs Kabir Buxoriy madrasalaridagi ilmiy muhit Movarounnahrni ilm-fan rivojlangan markazga aylantirishda muhim oʻrin tutgan. Bu hududlarda samarqandiy, vazoriy, kushmihoniy, buxoriy, ishtixoniy, keshiy, maymurgʻiy kabi turli nisbalarga ega boʻlgan olimlar yashagan. Shunday ulamolardan biri faqih Zahiriddin Abu Bakr Muhammad ibn Ahmad ibn Umardir. Dastlabki …

Mamlakatimizda ulugʻ allomalarimiz hayoti va faoliyatini chuqur tadqiq etish va ommaga keng targʻib qilish uchun keng imkoniyatlar yaratilmoqda. Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi ham ushbu imkoniyatdan foydalangan holda koʻplab eʼtiborga molik ishlarni amalga oshiryapdi.  Markaz qoʻlyozmalar fondi yildan yilga noyob asarlar bilan boyib bormoqda. Unda nafaqat diniy-maʼrifiy, balki badiiy adabiyotga …

Abu Hasan Sagʻoniy “Sahihul Buxoriy” nusxasini koʻchirgan payti doim tahoratli, roʻzador holda boʻlgan. U har bir hadisni kiritganidan keyin ikki rakat shukr namozini ado qilib, Allohdan diniy va dunyoviy ishlari uchun panoh soʻragan. Keyin Qurʼoni karimdan oʻn oyat tilovat qilib, Paygʻambar alayhissalomga oʻn marta yoki undan koʻp salovat aytgan. Shundan …

Darhaqiqat, Imom Buxoriy hadis, fiqh va aqida ilmida ulamolar, ustoz hamda shogirdlari oʻrtasida oʻziga xos oʻringa ega boʻlgan. Yaʼqub ibn Ibrohim Davraqiy va Naim ibn Hammodlarning aytishicha, Muhammad ibn Ismoil “bu ummatning tengi yoʻq faqihidir”. Imom Buxoriy qachon Basraga kelsa, Muhammad ibn Bashshor: “bugun shahrimizga faqihlarning sayyidi keldi” deb qarshi …

Abu Hasan Sagʻoniyning hadis ilmiga oid “Mashariqul anvor”, “Taʼzizu baytil Haririy”, “Kitabul masobihud daji”, “Shamsul muniro”, “Sharhul Buxoriy”, “Durrus sahoba fi maʼrifati va fayatis fayatis sahobati”, “Kitabuz zuʼafa”, “Kitubul faroiz”, “Sharhu abyatul mufassal”, “Takmilatul azizi”, “Kitabut tasrif”, “Manasikul haj” [11: 155-156] kabi asarlari mavjud. Mazkur asarlar Turkiya, Suriya, Fransiya, Britaniya, …

Islom olamida movarounnahrlik muhaddis olimlarning oʻrni juda beqiyosdir. Ularning hayoti va ilmiy meroslari haqidagi qimmatli maʼlumotlar oʻrta asr arab tilidagi manbalarda keltirilgan. Ular al-Xatib al-Bagʻdodiy [8], Najmiddin Umar an-Nasafiy [15], Abu Saʼd as-Samʼoniy [9], Shamsiddin az-Zahabiy [18], Hoji Xalifa [16] asarlarini zikr etish lozim. Abu Hasan Sagʻoniyning ilmiy merosi koʻpgina …

Islom olamida “Hadis ilmida amirul moʻminin” degan sharafli nomga sazovor boʻlgan Imom Buxoriy hayoti va ilmiy-maʼnaviy merosini oʻrganar ekanmiz, uning asarlari nafaqat hadis ilmini, balki tarix, fiqh, tafsir, odob‑axloq va aqoid kabi ilmlarni ham qamrab olganiga guvoh boʻlamiz. Shu bilan birga munozarali savol ham tugʻiladi: “Imom Buxoriy qaysi fiqhiy mazhabdan?” …

Kubroviya silsilasi Alouddin Muhammadga ota-bobolari orqali[1] yetib kelgan. Unga koʻra, otasi Sayyid Mir Jaloliddin Muhammad, uning ustozi va otasi Sayyid Mir Olim, uning ustozi xalifa Ashur Muhammad, uning ustozi Sayyid Amir Zakariyo xoja Vojkatiy orqali ajdodi Sayyid Amir Ali Hamadoniy, uning ustozlari Shayx Nuriddin Ali Tusiy va Sharafiddin Mazdaqoniy, ularning ustozi …