ALLOMALAR

Islom olamida movarounnahrlik muhaddis olimlarning oʻrni juda beqiyosdir. Ularning hayoti va ilmiy meroslari haqidagi qimmatli maʼlumotlar oʻrta asr arab tilidagi manbalarda keltirilgan. Ular al-Xatib al-Bagʻdodiy [8], Najmiddin Umar an-Nasafiy [15], Abu Saʼd as-Samʼoniy [9], Shamsiddin az-Zahabiy [18], Hoji Xalifa [16] asarlarini zikr etish lozim. Abu Hasan Sagʻoniyning ilmiy merosi koʻpgina …

Islom olamida “Hadis ilmida amirul moʻminin” degan sharafli nomga sazovor boʻlgan Imom Buxoriy hayoti va ilmiy-maʼnaviy merosini oʻrganar ekanmiz, uning asarlari nafaqat hadis ilmini, balki tarix, fiqh, tafsir, odob‑axloq va aqoid kabi ilmlarni ham qamrab olganiga guvoh boʻlamiz. Shu bilan birga munozarali savol ham tugʻiladi: “Imom Buxoriy qaysi fiqhiy mazhabdan?” …

Kubroviya silsilasi Alouddin Muhammadga ota-bobolari orqali[1] yetib kelgan. Unga koʻra, otasi Sayyid Mir Jaloliddin Muhammad, uning ustozi va otasi Sayyid Mir Olim, uning ustozi xalifa Ashur Muhammad, uning ustozi Sayyid Amir Zakariyo xoja Vojkatiy orqali ajdodi Sayyid Amir Ali Hamadoniy, uning ustozlari Shayx Nuriddin Ali Tusiy va Sharafiddin Mazdaqoniy, ularning ustozi …

Koʻpgina manbalar va tarix kitoblarida Imom Buxoriyning aql-zakovati va quvvai-hofizasini sinash maqsadida qilingan imtihon (sinov) xususida aniq maʼlumotlar zikr qilingan. Darhaqiqat, bunday jiddiy bir imtihon Bagʻdodda Dorul-xilofat (Xalifalik uyi)da Bagʻdod ulamolari tomonidan uyushtirilgan. Bagʻdodlik olim Abu Bakr Kaluzoniy (vaf. 863 y.): “Muhammad ibn Ismoil Buxoriyga oʻxshash hech bir olimni koʻrmadim. Biror ilmga …

Manbalarda keltirilishicha, Imom Buxoriy oʻz ijodiy faoliyati davrida yigirmadan ziyod asar yozgan. Ularning eng mashhurlari quyidagilardan iborat: “Al-Jomiʼus sahih” (“Ishonchli toʻplam”), “Al-Adabul mufrad” (“Adab durdonalari”), “Kitobul favoid” (“Foydalar kitobi”), “Rafʼul yadayni fis salot” (“Namoz vaqtida ikki qoʻlni koʻtarish”), “As-Sunan fil fiqh” (“Fiqh haqidagi sunnatlar”), “Al-Asmo val kuno” (“Ismlar va kunyalar”), “Avoliyus sihoh”(“Sihohga kirmagan zaif hadislar”), “Asmous sahoba” (“Sahobalarning ismlari”), “Badʼul maxluqot” (“Olam yaratilishining ibtidosi”), “Tafsirul Qurʼon” (“Qurʼon tafsiri”), “Kitobuz zuʼafo” (“Zaif hadislar kitobi”), “Kitobul vahdon” (“Bitta hadis aytgan sahobalar kitobi”), “Kitobul hayʼat” (“Hayʼat kitobi”), “Al-Mabsut fil hadis” (“Hadis ilmi haqidagi …

Imom Buxoriy gʻoyat begʻubor, halol-pokiza, diyonatli inson boʻlib, gʻiybatu nohaqliklardan yiroq kishi edi. U doimo: “Gʻiybat qilish harom ekanini bilganimdan boshlab hech qachon biror kishi haqida gʻiybat gapirmaganman”, deb taʼkidlagan. Imom Buxoriy yashagan davrda Xolid ibn Ahmad Zuhliy Buxoroning amiri edi. Uzoq yillik xorijiy safarlardan qaytib, ona yurti Buxoroda oʻrnashgach, …

Manbalarda Imom Buxoriy oʻz vatanida va xorijiy yurtlarda mingdan ortiq ustozlardan hadis rivoyat qilgani koʻrsatilgan. Uning dastlabki ustozlari haqida gapiradigan boʻlsak, birinchi navbatda, oʻsha davrda Buxoroda koʻzga koʻringan muhaddislardan Muhammad ibn Salom Poykandiy (777-839), Muhammad ibn Yusuf Poykandiy (738-825), Abdulloh ibn Muhammad Masnadiy (vaf. 843 y.), Abdulhamid Keshiy (vaf. 863 …

Muhaddislar imomi, hadis ilmida moʻminlarning amiri, hofiz, faqih, muarrix va mutafakkirning toʻliq ismi sharifi – Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil ibn Ibrohim ibn Mugʻiyra ibn Bardazbeh Juʼfiy. Imom Buxoriy 194/810 yil 21 iyulda (shavvol oyining 13-kunida juma namozidan keyin) Buxoroda tavallud topgan. Allomaning ismi Muhammad, kunyasi Abu Abdulloh, nasabi Muhammad ibn …

Mavlono Alouddin usmoniylar saltanatida ham dunyoviy, ham diniy ilmlarni rivojlantiruvchi maʼrifiy markaz tashkil etishga kirishadi. Samarqandda egallagan bilimlari va tajribasiga tayangan holda shogirdlarga ilm oʻrgata boshlaydi. Uning madrasasida ilmning turli sohalarini rivojlantirishga keng yoʻl ochiladi. U kezlari Istanbulda matematika va astronomiyani Ali Qushchidek mukammal biladigan olimlar kam edi. Shu sababli …

Mavlono Alouddin Ali ibn Muhammad Ali-Qushchi Samarqandiy (1403-1474) nafaqat Ulugʻbek akademiyasining kenja vakili, Mirzo Ulugʻbek (1394-1449)ning sevimli shogirdi, balki mazkur ilm dargohi yutuqlarini Yevropa va butun jahonga yoygan mutafakkirdir. Ali Qushchi – ikkinchi Sharq renessansining yetuk matematik va astronom olimi, oʻz davrining Batlimusi (Sharq Ptolomeyi)[1] degan yuksak unvonga sazovor boʻlgan yirik …