ALLOMALAR

Mahmud Zamahshariy adabiyotshunoslik, tilshunoslik, hikmatlar borasida dunyo olimlari eʼtirof etgan asarlar yozgan. “Atvoqu-z-zahab fi-l-mavoiz va-l-hutab” (“Oʻgit va nasihatlarning oltin shodalari”) mana shunday asarlar sirasiga kiradi. Yuz maqoladan iborat pand, nasihat, yaxshi xislatlar va hikmatli soʻzlardan iborat ushbu asar nemis va fransuz tillariga tarjima qilingan hamda Vena, Shtutgard, Bayrut va Qohirada …

Oʻrta asrlarda Movarounnahrning butun dunyoga dongʻi ketgan Samarqand, Buxoro, Nasaf, Shosh va Termiz kabi qadimiy shaharlari bilan bir qatorda koʻplab katta-kichik qishloq-qoʻrgʻonlarida ham ilm-fan, madaniyat yuqori darajada rivojlangan. Bu yerlardan ilm-fanning turli sohalarida ijod qilgan Imom Buxoriy, Imom Moturidiy, Imom Termiziy, Ibn Sino, Qaffol Shoshiy, Abu Nasr Forobiy, Abu Rayhon …

Mustaqilligimizning dastlabki kunlaridanoq ajdodlarimizning asrlar mobaynida yaratib kelgan ulkan, bebaho maʼnaviy va madaniy merosini tiklash davlat siyosati darajasiga koʻtarildi. Bu merosni yaratgan siymolarning orasida, moʻgʻul istilosidan qochib Hindistonga ketgan, asli keshlik kishining Dehlida tugʻilib, ijodi oʻsha yurtda shakllangan farzandi, adabiyot ixlosmandlarining koʻnglidan abadulabad joy olgan ijodkor, fors-tojik adabiyotining buyuk namoyandasi …

Xorazmiy nisbasi bilan tanilgan allomalarning yorqin vakillaridan biri Muhammad ibn Abulqosim ibn Babjukdir. Toʻliq ismi – Abu Fazl Muhammad ibn Abulqosim ibn Babjuk Xorazmiy Baqqoliy. U “ustoz”, “sunnat qilichi”, “mashoyixlar ziynati” kabi yuksak nomlarga sazovor boʻlgan. Alloma hanafiy mazhabida boʻlgan, mazhabga oid bir qancha kitoblar yozgan. Ibn Arslon “Xorazm tarixi” …

Movarounnahr diyori islom nuri bilan munavvar boʻlganidan soʻng bu diyor ahlining koʻpchiligi islomni ochiq qalb bilan qabul qildi. Aytish mumkinki, Movarounnahr aholisining islom diniga kirishi ularning koʻplab qobiliyatlarining ochilishiga, hayotning koʻplab jabhalarida oʻzlarining peshqadamliklarini isbot qilishga olib keldi. Koʻp oʻtmasdan ilm-fanning va islomning turli sohalari boʻyicha movarounnahrlik namoyandalar yetishib chiqa …