Home / ALLOMALAR / ABU HASAN SAGʻONIY ILMIY FAOLIYATI (“SAHIHUL BUXORIY”NING “BAGʻDODIY” NUSXASI KODIKOLOGIK TAVSIFI)(2-qism)

ABU HASAN SAGʻONIY ILMIY FAOLIYATI (“SAHIHUL BUXORIY”NING “BAGʻDODIY” NUSXASI KODIKOLOGIK TAVSIFI)(2-qism)

Abu Hasan Sagʻoniyning hadis ilmiga oid “Mashariqul anvor”, “Taʼzizu baytil Haririy”, “Kitabul masobihud daji”, “Shamsul muniro”, “Sharhul Buxoriy”, “Durrus sahoba fi maʼrifati va fayatis fayatis sahobati”, “Kitabuz zuʼafa”, “Kitubul faroiz”, “Sharhu abyatul mufassal”, “Takmilatul azizi”, “Kitabut tasrif”, “Manasikul haj” [11: 155-156] kabi asarlari mavjud. Mazkur asarlar Turkiya, Suriya, Fransiya, Britaniya, Hindiston, Eron, Misr kutubxona fondlarida saqlanadi.

Allomaning “ash-Shavarid fil lugʻa”, “Tavshih ad-duraydiya”, “Kitabul azdod”, “Kitabu an-fiʼan” , “Kitabul iftiʼal”, “Kitabul aruz”, “Kitabul mafʼul”, “Kitabul gʻodad”, “Asmaul asad”, “Asmauz ziʼb” [13: 53] kabi boshqa asarlari bor.

Shuningdek, “Sahihul Buxoriy” ning “Bagʻdodiy” (“Sagʻoniy”) nusxasi  Abu Hasan Sagʻoniy tarafindan koʻchirilgan boʻlib, bu toʻrt dona qoʻlyozmalarning asl nusxasi Turkiyadagi Sulaymoniya kutubxona fondining Domod Ibrohim Posho boʻlimida saqlanmoqda.

№266 raqamdagi nusxaning tavsifi; Asar nasx yozuvida xattot Husayn ibn Yusuf ibn Ali Vastoniy tomonidan koʻchirilgan. Qoʻlyozmaning 1varagʻida “Bu nusxa vaqfi Domod Ibrohim Poshoniki”, “Haza … fima vaqfuhu bi ixlosi an-niyati sihhatil xoyru val hasanot as-sodrul aʼzam val muhri ma yashaul afhamu Ibrohim Posho … bil xoyri vaziril hazratus Sulton Shozamiy Ahmadxon xolladat xulafo ila inqorozod davron” soʻzlari bilan yozilgan ikkita muhr keltirilgan.

Asar “Vahiy kitobi” (Kayfa kana badʼul vahiy) 1-hadisdan boshlangan.

باب كَيْفَ كَانَ بَدْءُ الْوَحْيِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَقَوْلُ اللَّهِ جَلَّ ذِكْرُهُ إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِيِّينَ [4: 16b]

Oxiri esa, “Eʼtikof kitobi” (“Kitabul eʼtikof”) 2046-hadisda tugallangan.

…عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا أَنَّهَا كَانَتْ تُرَجِّلُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَهِيَ حَائِضٌ وَهُوَ مُعْتَكِفٌ فِي الْمَسْجِدِ وَهِيَ فِي حُجْرَتِهَا يُنَاوِلُهَا رَأْسَهُ

[4: 238a]

Asarning kolofon qismida xattot Husayn ibn Yusuf ibn Ali Vastoniy: “Imom alloma Roziddin Hasan ibn Muhammad Sagʻoniy xati bilan yozilgan nusxasidan hijriy 832/1429 yili robius soni/ yanvar oyining oxirgi juma kuni Tabriz shahrida koʻchirdim [4: 238a]” deya taʼkidlagan. Mazkur asarning keyingi bobi “Savdo-sotiq kitobi” (“Kitabul buyuʼ”) dan boshlanadi” – deya keltirgan.

قد وقع الفراغ من كتابة الربع الاول من الصحيح الفاخر للامام العالم امام الدنيا ابى عبد الله محمد بن اسمعيل الجعفي البخاري الانصاري اعل الله درجته من النسخة المنقولة عن النسخة المحررة بخط الامام العلامة رضي الدين الحسن بن محمد الصغاني رحمة الله عليه يوم الجمعة اواخرالربيع الثاني سنة اثنتين وثلثين ثمانمائة على يد صاحبه العبد الفقير حسين بن يوسف الوسطاني فى بلدة الموحدين تبريز عفاالله عنه و عن والديه و احسن اليهما و اليه و وفقه لاتمام ثلثة ارباعه واستفادته واذنه بانبي و عترته و الحمد الله رب العالمين حمدا …فى.نعمة و يكا .. فى مزيده[4: 238a]

№267 raqamdagi nusxaning tavsifi; Asar nasx yozuvida xattot Husayn ibn Yusuf ibn Ali Vastoniy tomonidan koʻchirilgan. Qoʻlyozmaning 1varagʻida yuqorida keltirilgan muhrlar mavjud. [5: 1a].

 Asar “Savdo-sotiq kitobi” (“Kitabul buyuʼ”) 2047-hadisdan boshlangan.

خَيْرٌ مِنْ اللَّهْوِ وَمِنْ التِّجَارَةِ وَاللَّهُ خَيْرُ الرَّازِقِينَ وَقَوْلِهِ لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلَّا أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ مِنْكُمْ حَدَّثَنَا أَبُو الْيَمَانِ حَدَّثَنَا شُعَيْبٌ عَنْ .

 [5: 16a]

 Oxiri esa, “Sahobalarning fazilati” (Kitabul fazoil as-sahoba) 3775-hadisda tugallangan.

عَادَ إِلَيَّ ذَكَرْتُ لَهُ ذَاكَ فَأَعْرَضَ عَنِّي فَلَمَّا كَانَ فِي الثَّالِثَةِ ذَكَرْتُ لَهُ فَقَالَ يَا أُمَّ سَلَمَةَ لَا تُؤْذِينِي فِي عَائِشَةَ فَإِنَّهُ وَاللَّهِ مَا نَزَلَ عَلَيَّ الْوَحْيُ وَأَنَا فِي لِحَافِ امْرَأَةٍ مِنْكُنَّ غَيْرِهَا[5: 268b]

Asarning kolofon qismida xattot Husayn ibn Yusuf ibn Ali Vastoniy: “Imom alloma Roziddin Hasan ibn Muhammad Sagʻoniy xati bilan yozilgan nusxasidan hijriy 831/1428 yili muborak Ramazon oyida “Sahihul Buxoriy” asarining birinchi jildini yozishni boshladim. Ikkinchi jildi – “Sahobalarning fazilati” kitobini esa 32/1429 yil Zulhijja oyida, Tabriz shahrida koʻchirdim [5: 268b]” – deya taʼkidlab keltirgan. Mazkur asarning keyingi bobi “Sahobalarning fazilati kitobi” (Kitabul fazoil as-sahoba) dan boshlanadi” – deya keltirgan.

قد الفراغ من كتابة النصف الاول من الصحيح الفاخر للامام العالم امام الدنيا ابى عبد الله محمد بن اسمعيل الجعفي البخاري الانصاري اعل الله درجته من النسخة المنقولة عن النسخة المحررة بخط الامام العلامة رضي الدين الحسن بن محمد الصغاني رحمة الله عليه مع قلة فراغ البال و كثرة الحزن و الملال و المذاكرة مع الاخوان بالقيل و المقال ببلدة الموحدين تبريز حماها الله عن الزلزل العبد الفقير حسين بن يوسف الوسطاني عفاالله عنه و عن والديه و احسن اليهما و اليه يوم الجمعة قبل صلوتها سلح ذي الحجة حجة اثنتين وثلثين ثمانمائة و يتلوه النصف الثانى مفتتحا بمناقب الانصار وفق الله لاتمامه بحرمة الابرار و قد اتفق الاشتغال بكتبه النصف الاول فى خلال سنة عشر شهرا و كان الابتداء بكتبته غرة الشهر المبراك رمضان سنة احدى و ثلثبن و ثمانمائة و الحمد الله رب العالمين و الصلوة و السلم على خير خلقه محمد و اله الطايبين الطاهرين اجمعين. [5: 268b]

Qoʻlyozmaning 268a varagʻida Husayn ibn Yusuf ibn Ali Vastoniy: “Bu “Sahihul Buxoriy” nusxasi Imom Buxoriy hayotlik paytida alloma Abu Abdulloh Muhammad ibn Yusuf Firabriy tomonidan koʻchirilgan. Qoʻlyozmaning ahamiyatli jihati shundaki, nusxada keltirilgan hadislar maxsus belgilar bilan ajratilgan. Masalan, Firabriy koʻchirgan nusxasi ف (f) harfi bilan koʻrsatilgan. Uning nusxasiga muvofiq kelmaydigan hadislarga ْ (nuqta) belgisi qoʻyilgan. Agar nusxa choʻziq  فا(fa harf ustiga nuqta belgisi) bilan boʻlsa, Firabriy nusxasiga toʻgʻri kelgan. Abdulloh ibn Ahmad Hamaviy koʻchirgan nusxada esa  ح(h) harfi qoʻyilgan. Abu Haysam Muhammad ibn Makkiy Kushmihoniy koʻchirgan nusxaga ه (h) hamda Abu Isʼhoq Ibrohim ibn Ahmad Mustamliy koʻchirgan nusxaga س (s) harfi qoʻyilgan. Shuningdek, Abulhaysam va Abu Isʼhoq Mustamliy koʻchirgan nusxalardagi hadislar سه (s va h) harflar bilan belgilangan. Davomi bor…

FOYDALANGAN ADABIYOTLAR
  1. Alamul mahtutot van Navadir. – Dubay. – 488-518
  2. https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%B8%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80
  3. Madad Qadri “Life and works of al-Imam al-Saghani al-Lahori” Hydarabad, Sind university research journal c.5, s.67-80, 1966.
  4. №266 Domod Ibrohim Posho fondi. B. 238a varaq.
  5. №267 Domod Ibrohim Posho fondi. B. 1a varaq.
  6. №268 Domod Ibrohim Posho fondi. B-280a varaq.
  7. №269 Domod Ibrohim Posho fondi. B. 266b varaq.
  8. Abu Bakr Ahmad ibn Ali Xatib Hofiz Bagʻdodiy. “Tarix Bagʻdod av Madinat as-Salom”. 14 jildli. – Bayrut: Darul kutub al-ilmiyya, 1997.
  9. Abu Saʼd Abdukarim ibn Muhammad ibn Mansur Samʼoniy Tamimiy. “Al-Ansob” 5 jildli. Abdulloh Umar al-Borudiy tahriri ostida. – Bayrut: Dorul fikr,1998.
  10. Abulfido Zayniddin Qosim ibn Qutlubugʻo Suduniy “Tojut-tarojim” Darul qolam matbaa, Bayrut.: 1992. – B. 155. Shamsiddin Muhammad ibn Ahmad ibn Usmon Zahabiy “Siyra aʼlamun nubalo” J.23, – B. 284
  11. Abulfido Zayniddin Qosim ibn Qutlubugʻo Suduniy “Tojut-tarojim” Darul qolam matbaa, Bayrut.: 1992. – B. 155-156
  12. Ibn Sai “ad-Dur at-tamin” B-344, Ibn Fuvati “Talxis majmua al-adab fi muʼjamul alqob” – B. 490
  13. Muhammad Abdulhay Laknaviy Hindiy “al-Favoid al-bahiya fi tarojimi al-hanafiya” Huququl matbaa mahfuza. – Misr.: 1906 y. B-5
  14. Muhammad Abdulhay Laknaviy Hindiy “al-Favoid al-bahiya fi tarojimi al-hanafiya” Huququl matbaa mahfuza. – Misr.: 1906 y. B-5 Abulfido Zayniddin Qosim ibn Qutlubugʻo Suduniy “Tojut-tarojim” Darul qolam matbaa. – Bayrut.: 1992. – B. 155.
  15. Najmiddin Umar ibn Muhammad ibn Ahmad an-Nasafiy. “Kitob al-qand fi zikr ulamo Samarqand” / Nazar Muhammad al-Foryobiy tahriri ostida. – “al-Mamlaka al-arabiya as-Saudiya”: Maktabatul-Kavsar,
  16. Hoji Xalifa. “Kashf az-zunun an asami al-kutub va-l-funun” 2 jildli. – Istanbul, 1941-43.
  17. Shamsiddin Muhammad ibn Ahmad ibn Usmon Zahabiy “Siyra aʼlamun nubalo” J.23, – B. 282-283. Muhammad Abdulhay Laknaviy Hindiy “al-Favoid al-bahiya fi tarojimi al-hanafiya” Huququl matbaa mahfuza, – Misr.: 1906 y. – B. 63.
  18. Shamsiddin Muhammad ibn Ahmad Zahabiy. “Siyar aʼlom an-nubalo” 23 jildli. – Bayrut: Muassasat ar-risola, 1992.
  19. الاضداد للصغانى بين تقاليد الاستشراقية و العربية Majallatu Maʻhad al-Mahtutotil arabiyya, c.59, sy.2, 1437/2015 Kahire, s.193-218.
  20. توظيف المثل عند الصاغاني فى مقدمة العباب الزاخر و الباب الفاخر Majallatud dirosatil loʻgʻaviya 15,sy.3, 1434 Riyad.
I.DAURBЕKOVA,
I.QUSHSHAQOV,
Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi ilmiy xodimlari

Check Also

ARBINJON VA UNGA YONDOSH QISHLOQLARDAN CHIQQAN ROVIYLAR

Arbinjon shahri tarixda “Arbinjon”, “Arbinjoni”, “Arbinj”, “Rabinjon” va “Arabnajn” nomlari bilan atalgan[1]. Aksar arab manbalarida …